Xuất phát từ việc tự học của học sinh (HS), chúng ta xem xét giáo viên (GV) dạy thế nào. Dưới đây, mình chỉ nêu những hành động sư phạm chủ yếu của GV theo các giai đoạn cơ bản của tiến trình hoạt động.

I. GIÁO VIÊN CẦN LÀM GÌ?

1) Mặc dù đã có sách "Hướng dẫn học" được thiết kế khá tỉ mỉ, theo đó, HS có thể tự học (cá nhân, nhóm) và thành công. Tuy nhiên, sách này được thiết kế cho mọi HS (theo nghĩa cho HS toàn quốc) nên có thể không phù hợp với HS lớp cụ thể nào đo. Vì vậy, GV cần xem lại, nội dung và hướng dẫn trong tài liệu có phù hợp với khả năng, trình độ HS lớp mình hay không. Nếu không, GV cần điều chỉnh lại (ví dụ: đưa ra nội dung vừa sức, nêu hướng dẫn cụ thể hơn...).

2) Khi chia nhóm, GV cần chú ý đảm bảo rằng, trình độ của các nhóm là đồng đều, tương đương nhau, trong nhóm nên có những HS với năng lực khác nhau. Số HS trong nhóm tối ưu là 4 em (để tránh hiện tương HS chầu rìa). Như vậy, rất có thể, tùy môn học và nội dung hoạt động mà thành phần cụ thể những HS trong nhóm là khác nhau (các nhóm có thể thay đổi theo nội dung).

3) Trong khi HS tự học (nhất là các bước 1,2,3,4 trong qui trình 10 bước), GV cần tiếp cận các nhóm, cá nhân để nắm bắt việc thực hiện của các em và giúp đỡ kịp thời. Khi dạy một môn học nào đó, GV phải biết chắc năng lực từng HS, nhất là những em "chậm" để sẵn sàng hỗ trợ.

GV luôn để mắt tới tất cả các nhóm, nhận ra được những biểu hiện "khác lạ" ở các nhóm, tiếp cận, lắng nghe, đề nghị "cô có thể giúp đỡ các em điều gì không?"... Cuối cùng, GV phải biết chắc, những nhóm nào có kết quả đúng, những nhóm nào có kết quả sai.

4) Khi HS báo cáo kết quả trước lớp, GV nên cho những nhóm có kết quả sai (nếu có) trình bày trước, những nhóm có kết quả đúng trình bày sau. Có như thế, GV mới "đọc" được tư duy của tất cả HS, tạo ra tình huống có vấn đề cho HS, giúp các em tự phát hiện và sửa lỗi...

GV cần tạo điều kiện cho HS được tranh luận, bổ sung ý kiến và từ đó, chính các em tự thống nhất ý kiến, kết quả hoạt động.

II. GIÁO VIÊN CẦN TRÁNH NHỮNG ĐIỀU GÌ?

1) Máy móc yêu cầu HS học mà không nắm vững được i) nội dung, lộ trình được hướng dẫn trong sách "Hướng dẫn học" và ii) trình độ của HS lớp mình liên quan nội dung học tập.

2) Chia nhóm mà không quan tâm đến trình độ của nhóm nói chung và của từng HS trong nhóm nói riêng (dễ tạo ra tính bất cân sức giữa các nhóm, học sinh trong nhóm khó hỗ trợ nhau).

3) Ngồi một chỗ chờ đợi HS tự học mà không giúp đỡ kịp thời những HS, nhóm gặp khó khăn, không nắm được kết quả hoạt động của từng nhóm.

4) Gọi ngẫu nhiên HS trình bày kết quả trước lớp, hay gọi những em, nhóm có kết quả đúng trình bày trước.

5) Áp đặt kiến thức, kết quả học tập (trong đó có giảng giải, thuyết trình...) đối với HS.

III. NHỮNG KHÓ KHĂN GÌ ĐE DỌA THÀNH CÔNG CỦA GIÁO VIÊN?

1) Sĩ số HS quá đông.

2) HS thiếu những kỹ năng cơ bản làm việc cá nhân, làm việc nhóm (nhất là những kỹ năng đọc hiểu, giao tiếp, phối hợp, hợp tác với các bạn trong nhóm...).

3) HS hổng kiến thức, kỹ năng để tự học nội dung theo hoạt động.

4) Nội dung và hướng dẫn trong sách "Hướng dẫn học" được thiết kế không tốt.

5) Năng lực sư phạm của GV hạn chế (kiến thức, kỹ năng, thái độ...); GV khó từ bỏ thói quen giảng bài cho HS nghe.

6) Không gian lớp học hạn hẹp.

PGS. TS. Nguyễn Hữu Hợp